کودکی و آسیب‌های آن؛ نگاهی به کتاب «دلهره‌های کودکی» نوشته آلیس میلر
توضیحات
یک روان‌درمانگر عنوان کرد: کودکی که می‌بیند والدینش در سوگ فرزند از دست رفته غرق‌اند، ممکن است به اشتباه فکر کند که اگر خودش مرده بود، بیشتر دوست داشته می‌شد. حال تصور کنیم فردی که با چنین زخم‌هایی بزرگ شده، این آسیب‌ها را به نسل بعد منتقل می‌کند.
احسان متین‌فر در نشستی با عنوان دلهره‌های کودکی که در انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد برگزار شد، درباره اهمیت دوران کودکی گفت: کودکی و آنچه بر ما گذشته، موضوع حائز اهمیتی است. اینکه قرار باشد در این خصوص صحبت کنیم، کار بسیار دشواری است. با این حال کتاب دلهره‌های کودکی نوشته آلیس میلر تا حدود زیادی توانسته به این موضوع بپردازد.
وی با اشاره به ویژگی‌های شخصیتی آلیس میلر اظهار کرد: آلیس میلر یک روانشناس بسیار عصبانی است و لحنی عصبی دارد. علت این موضوع، نادیده گرفتن مشقت‌های دوران کودکی است. بسیاری از افراد در دروغی بزرگ به سر می‌برند مبنی بر اینکه کودکی، دوره شادی است و افراد همواره در پی بازگشت به آن دوره هستند.
این روان‌درمانگر ادامه داد: اتفاقاً بسیاری از افرادی که امروز دچار بیماری‌های روانشناختی یا جسمانی دشوار هستند، دوران کودکی سختی داشته‌اند و اکنون در حال پرداخت بهای آن هستند.
وی با اشاره به دیدگاه‌های میلر افزود: میلر اعتقاد دارد بسیاری از روش‌های روان‌درمانی، آیین‌ها، سنت‌ها و حتی اخلاقیات دائماً این دروغ را تکرار می‌کنند که دوره کودکی دوره خوب و شادی بوده است؛ در حالی که واقعیت چیز دیگری است و بسیاری از نظریه‌پردازان در تلاشند تا واقعیت را آشکار کنند؛ همان واقعیتی که ما دائم از آن فرار می‌کنیم.
باید با کودکی روبه‌رو شد
متین‌فر خاطرنشان کرد: به اعتقاد میلر رهایی از این بند در گرو آن است که واقعیت تلخ گذشته را به یاد آوریم، با آن مواجه شویم و آن را بپذیریم. این پذیرش، ما را از قربانی بودن به سمت آگاهی و مسئولیت‌پذیری سوق می‌دهد. البته این مسیر از رهگذر درد و رنج عبور می‌کند.
وی درباره نیازهای کودکی گفت: کودک برای بقا نیاز به مراقبت دارد؛ مراقبتی که توسط والدین تأمین می‌شود. راه بیان این نیازها برای کودک، احساسات اوست. حال اگر والدین به جای پاسخ به این احساسات، آن‌ها را سرکوب کنند، کودک آسیب می‌بیند.
این روان‌درمانگر با ارائه مثالی توضیح داد: تصور کنید کودکی که ابراز نیاز می‌کند، از سوی والدین تهدید می‌شود. او درمی‌یابد که ابراز نیاز مساوی است با خطر طرد شدن. در چنین شرایطی کودک مجبور می‌شود بین دریافت پاسخ به نیازهایش یا حفظ تعلق به خانواده یکی را انتخاب کند.
سرکوب نیازها، راهی برای جلب توجه و مراقبت والدین
وی افزود: کودکانی که در چنین فضایی رشد می‌کنند، یاد می‌گیرند که برای جلب رضایت والدین خود زندگی کنند، نه برای ابراز وجود خود. آن‌ها تنها مجازند نقش‌هایی مانند شاگرد ممتاز یا فرزند مؤدب را ایفا کنند و اجازه ندارند بازیگوش، مضطرب یا ترسو باشند.
متین‌فر تصریح کرد: در این وضعیت، کودک نیازهای اصیل خود را سرکوب می‌کند و محبت والدین را به نیازهای خود ترجیح می‌دهد. این نقطه آغاز بسیاری از مشکلات روانشناختی است.
وی در ادامه گفت: بسیاری از والدین امروزی در کودکی خودشان همین آسیب‌ها را تجربه کرده‌اند. والدی که نیازهایش در کودکی برآورده نشده، معنای واقعی مراقبت را نمی‌شناسد و در نتیجه نمی‌تواند مراقب فرزند خود باشد. این والدین اغلب نیازهای خود را از طریق فرزندان‌شان برآورده می‌کنند.
عارضه‌ای به نام توهم عشق
این روان‌درمانگر با اشاره به مفهوم توهم عشق اظهار کرد: به اعتقاد آلیس میلر بسیاری از کودکان با توهم عشق بزرگ می‌شوند. وعده‌هایی مانند اینکه «اگر موفق باشی، دوستت خواهیم داشت» نمونه‌ای از این توهم‌هاست. در واقع کودکان برای دریافت این عشق مشروط تلاش می‌کنند و هرگز عشق واقعی را تجربه نمی‌کنند.
وی افزود: کودکی که نیازهایش را سرکوب می‌کند و خود را با انتظارات والدین تطبیق می‌دهد، دچار خشم فروخورده و ناکامی می‌شود اما اجازه بروز این خشم را ندارد چرا که می‌ترسد توسط والدین طرد شود.
متین‌فر در ادامه توضیح داد: این کودکان یاد می‌گیرند که احساسات خود را سرکوب کنند و به تدریج حتی از احساسات‌شان هم می‌ترسند. این پدیده در روانشناسی به عنوان «عاطفه‌هراسی» شناخته می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: افراد بسیاری در بزرگسالی نیز برای جلب تأیید دیگران دست به فداکاری‌های افراطی می‌زنند. آن‌ها در مهمانی‌ها مدام در حال خدمت به دیگران هستند چون از کودکی آموخته‌اند که تنها در صورت دیده شدن می‌توانند از طرد شدن نجات پیدا کنند.
این روان‌درمانگر گفت: در کودکی تفکر فانتزی غالب است. برای مثال، کودکی که می‌بیند والدینش در سوگ فرزند از دست رفته غرق‌اند، ممکن است به اشتباه فکر کند که اگر خودش مرده بود، بیشتر دوست داشته می‌شد. حال تصور کنیم فردی که با چنین زخم‌هایی بزرگ شده، امروز والد شده و آسیب‌های خود را ارزشمند می‌پندارد؛ طبیعی است که این آسیب‌ها را به نسل بعد منتقل کند.
فیلم کامل این نشست را می‌توانید در ادامه تماشا کنید:
