مدرسه؛‌ مکانی برای نابودی نسل‌ها یا مهملی برای توسعه فردی

دکتر روح‌الله کریمی، عضو هیئت علمی گروه فکرپروری و فلسفه برای کودکان پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، در نشستی تحت عنوان «آسیب‌های مدرسه» که به همت سازمان دانشجویان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی برگزار شده بود، نکاتی را درباره آسیب‌هایی که مدارس و فرایند آموزش در آن‌ها به کودکان می‌زند، بیان کرد. این نکات با عنایت به گفته‌ها و نوشته‌های متیو لیپمن، فیلسوف آمریکایی و بنیان‌گذار فلسفه برای کودکان، ارائه شد.

اصلی‌ترین نکاتی که در این نشست مطرح شد، عبارتند از:

• متیو لیپمن در نگاه به مدارس زمان خود معتقد بود که مدارس شور و شوق کودکان را از آن‌ها می‌گیرند. این موضوع امروز نیز مشاهده می‌شود و کودکان پس از چند سال حضور در مدرسه، علاقه‌ی خود را به آن محیط از دست می‌دهند.
• علت این مسأله، از نظر لیپمن، این است که مدارس آموزش بی‌معنا به دانش‌آموزان ارائه می‌کنند.
• آموزش زمانی معنادار است که میان آموخته‌ی جدید و تجربه‌های پیشین فرد ارتباطی وجود داشته باشد. نبود این ارتباط، کودک را دچار خستگی از آموزش می‌کند.
• برای نمونه، آموزش یک معادله‌ی ریاضی باید به گونه‌ای باشد که کودک بتواند این موضوع را به شکلی مشهود و ملموس ـ نه صرفاً یک مسأله‌ی ذهنی ـ لمس کند.
• از سوی دیگر، آموزش باید با علایق کودک مرتبط باشد. بسیاری از آموخته‌ها ارتباطی با علایق کودک ندارند و هنگامی که درباره‌ی چرایی این آموزش‌ها سوال می‌شود، پاسخ‌ها به آینده موکول می‌شود. در حالی که اگر کودک در حال حاضر چیزی را درنیابد، در آینده نیز از آن بهره‌ای نخواهد برد.
• همچنین میان دروسی که به کودکان و دانش‌آموزان ارائه می‌شود، ارتباطی وجود ندارد. هر کدام از این دروس یک جزیره‌ی جداگانه است و کودک نمی‌تواند میان مرزهای آن‌ها حرکت کند.
• متیو لیپمن معتقد است نابودی یک نسل در گرو آموزش چیزهایی است که کسی به آن‌ها علاقه‌ای ندارد و میان آن‌ آموزش‌ها هم ارتباطی به چشم نمی‌خورد.
• به باور ما، انسان ساحت‌های گوناگونی دارد؛ اما در مدارس کنونی معلم تنها خود را موظف به آموزش دانش می‌داند و به عواطف و اراده‌ی دانش‌آموزان توجهی نمی‌کند.
• علت گرایش مدارس به آموزش‌های بی‌معنا، ناشی از نگاه جامعه به کودک است. در تحقیقات مشخص شده که در دوره‌هایی، کودکان عملاً هیچ انگاشته و موجوداتی شبیه حیوانات خانگی تلقی می‌شدند. در آن زمان چیزی به نام ادبیات کودک یا آموزش کودکان وجود نداشت و شاید همین پی‌زمینه که تا به امروز با وجود برخی تغییرات ادامه یافته، به تداوم چنین روش‌هایی دامن می‌زند.

این نشست فرصت مغتنمی بود تا بار دیگر ضرورت بازاندیشی در نظام آموزش رسمی و توجه به نیازهای واقعی کودکان یادآوری شود.

ویدئوی کامل این نشست را می‌توانید در ادامه تماشا کنید.